پاسخی کوتاه به برخی دیدگاه های اکثریت بالاتفاق مسلمانان درباره "وجوب دیدن ماه یا محاسبه روئیت پذیری ماه

هدف بحث  : ضرورت وحدت در تعیین ماه های حرام و ارتباط آن با بحث دیه، تعیین ایام حج وروز عیدقربان، تعیین ابتداء و انتهای ماه رمضان،

1-      شهود را به معنی دیدن همراه با درک حقیقت میگیرند

پاسخ:  در حالی که شهود، منحصر در دیدن چشم نیست و اگر معنی واژه این بود باید خدا میگفت : "فمن شهد منکم القمر فلیصمه" یا "فمن شهد منکم الهلال فلیصمه "  در حالی که خدا از واژه "الشهر" که مفهوم است استفاده کرده است، یعنی ای مسلمانان ظاهر اندیش هدف هلال نیست، هدف رسیدن به مفهوم است، لحظه تولد هلال ماه انحراف نقطه ای هلال ساز نامرئی در سطح هندسی است و نه هلال عرفی        و امروزه هیچ ابزاری دقیق تر از محاسبه فلکی، برای پی بردن به انحراف مقارنه ماه ازخورشید، وجود ندارد که به زمان این انحراف اپسیلنی که در حقیقت  مفهوم  "الشهر" را تشکیل میدهد، پی ببرد. و مانند گذشته نیز علمش انحصاری و قابل سوء استفاده نیست .

2-      تحجّر بسیار زیادی بر روی واژه هلال  دارند و میپندارند که هدف شارع ( الله) دیدن هلال ماه برای زمان یابی شرعی است.

پاسخ: در قرآن تنها یک بار به هلال با واژه "الاهله" اشاره شده و والسلام.  آیه : یَسْأَلُونَکَ عَنِ الأهِلَّةِ قُلْ هِیَ مَوَاقِیتُ لِلنَّاسِ وَالْحَجِّ وَلَیْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوْاْ الْبُیُوتَ مِن ظُهُورِهَا وَلَکِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقَى وَأْتُواْ الْبُیُوتَ مِنْ أَبْوَابِهَا وَاتَّقُواْ اللّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ ﴿189﴾

این پرسش ها نه تنها اصالت شرعی ندارند که در تمام آیاتی که با " یَسْأَلُونَکَ" آغاز میشوند نمایش اوج نادانی پرسشگران صدر اسلام نسبت به سنّت خدا در شرایع گذشته است که قرار است در شریعت آخرین به نام سنّت پیامبر اسلام ص ادامه پیدا کند است(قُلْ مَا کُنتُ بِدْعًا مِّنْ الرُّسُلِ  ... ،  یُرِیدُ اللّهُ لِیُبَیِّنَ لَکُمْ وَیَهْدِیَکُمْ سُنَنَ الَّذِینَ مِن قَبْلِکُمْ وَیَتُوبَ عَلَیْکُمْ وَاللّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ ﴿26﴾ )  و خدا نیز بنا بر قاعده بلاغی(( اسلوب حکیم)) به پاسخ میپردازد جالب آنکه عموم مردم از حداقل ابزار که هلال ها باشد برای وقت یابی ها و حج استفاده میکنند ولی در پس آن  با قاعده ای عمومی حکیمانه در این خصوص میگوید که  روش هلال یابی دقیق نیست و اصالت ندارد " وَلَیْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوْاْ الْبُیُوتَ مِن ظُهُورِهَا وَلَکِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقَى وَأْتُواْ الْبُیُوتَ مِنْ أَبْوَابِهَا" حداقل سیاق اینچنین است پس جز این باید بگویید خدا پرت و پلا گفته و دو جمله نامربوط را عطف با واو کرده است.

3-       "شهود حسی" و دیدن را تنها راه شرعی میپندارند و میگویند محاسبات تولد ماه در میان یهودیان مدینه رایج بوده است ولی چرا پیامبرص امر به دیدن کرده است، پس خدا مخالف با روش محاسباتی تولد ماه بوده است!! با روایت "صوموا للروئیه و افطرو للروئیه فان غبی علیکم فتکملوا عده شعبان ثلاثین" که مضمونش  متفق علیه شیعه و سنی است. به مخالفت با آنان برخواسته است و شرط دیدن را وسط کشیده است !

پاسخ: اولا اثبات شیِ، نفی ما عدی را نمیکند. بلکه عدم خیر خواهی یهودیان برای مسلمانان، نبود عدم اعتماد، انحصاری بودن نجوم در دست ساحران ومخاطبان این حدیث، شرایط ابزارهای در دست مسلمانان برای آن زمان خاص و ... میتواند همه علت این پاسخ پیامبر باشد اگر فرضا آن را قطعی الصدور از جانب حضرتش بدانیم.

ثانیا شیخ طوسی روایتی را ازمحمدبن عیسی نقل میکند که؛«ابوعمر به امام(ع) نوشت:گاه بدون وجود مانعی درآسمان،نمی توانیم ماه را ببینیم. مردم آنروز را افطار میکنند وماهم افطار میکنیم.گروهی از حسابگران دراینجا میگویندکه:ماه درهمان شبی که ما آن را ندیدیم ، در مصر و افریقا و اندلس دیده میشود . آیا جایزاست که به گفتار آنان اعتماد کنیم؟ … امام(ع)در پاسخ نوشتند : لاتصومن الشک ، افطر لرؤیته و صم لرؤیته << البته روزه ی مشکوک نگیر ، افطار کن و روزه بگیر بخاطر رؤیت ماه » (وسائل الشیعه ۱۰/۲۹۷ ش ۱۳۴۵۹ – باب۱۵ ش۱).روشن است که امام (ع)هیچ سخن صریحی در عدم قبول نظر حسابگران نفرموده اند ، بلکه به نتیجه ی آن اشاره کرده اند.مفاد فرمایش امام این است که؛«به راه های شک برانگیز اعتماد مکن،بلکه از راههای اطمینان بخش بهره بگیر».درحقیقت این سخن مؤید آن است که سخن حسابگران در آن زمانها فقط تولید شک میکرده است.چراکه پرسشگر همچون سایرمردم،امکان بررسی صحت وسقم ادعاهای آنان رانداشته است.به عبارت دیگر،مفهوم سخن امام(ع)این است که؛ « اگرسخن همان حسابگران برای فرد یا افرادی تولید اطمینان کند، مطمئنا درموردآنان نافذاست».

               I.            دربرخی روایات،ازراهکار محاسبه ی ریاضی واعلام اول ماه بودن شصتمین روز پس از اولین روزدوماه قبل، سخن به میان آمده است. به عبارت دیگر؛ محاسبات تجربی و علمی درخصوص ۵۹ روز بودن هر دو ماه قمری، رسما پذیرفته شده است.بنابراین روایات،روز شصتم ازآغاز ماه رجب،به عنوان روز اول ماه رمضان معرفی شده است. ( وسائل الشیعه ۱۰/۲۸۵ شماره ۵ و۷)

             II.              در برخی روایات، به راهکار محاسبه ی ۵ روز بعد از آغاز ماه رمضان سال گذشته( از نظر ایام هفته)در هر سال وشش روز در سالهای کبیسه، برای تعیین اول رمضان سال جاری توصیه شده است.(کافی۴/۸۰و۸۱ احادیث۱ تا۴٫وسائل الشیعه۱۰/۲۸۳،۲۸۴و۲۸۶ ش۱ تا۴ و۸).

           III.             روایاتی وجود دارند که غروب هلال ماه را در دقایق مختلف،نشانه ی اثبات اول یا دوم ماه دانسته اند. در این روایات ، غروب هلال ، قبل از ناپدید شدن شفق(سرخی طرف مغرب) را نشانه ی اول ماه و غروب پس از ناپدید شدن شفق را نشانه ی شب دوم ماه ، دانسته اند.این مطلب نیزامری است که مبتنی بربعضی محاسبات تجربی وعلمی ارائه شده است وارتباطی بانظریه ی رؤیت حسی ندارد. ( کافی۴ /۷۷ و۷۸  ش۷ ، ۱۱ و۱۲ . من لایحضره الفقیه ۲/۱۲۴ ش ۱۹۱۶  و۱۹۱۷  و۱۹۲۱٫ تهذیب۴ /۱۵۷ و۱۷۸ .استبصار۲/۷۵ ).

           IV.             گذشتن ۳۰ روزتمام از اول ماه قبل (درصورت عدم رویت ماه، قبل از۳۰روز )باعث اثبات اول ماه میشود،که مبتنی بر رؤیت حسی نیست و متکی بر اصلی تجربی وعلمی است که تغییرات ماه(قمر)راحداکثر درمدت۳۰ روز ارزیابی میکند.( کافی ۴/۱۶۹ ش۱٫ من لایحضره الفقیه ۲/۱۶۸ ش۲۰۳۷ ).

                               IV.

4-      منازل شرعی منزّل بر احکام عرفی است.

پاسخ: این جمله نه تنها با آیات بسیاری از قرآن در تضاد است که اوج واپسگرایی مذهبی یک مسلمان است، او در واقع دین را مجموعه ای مخالف علم یا جدای از علم،  ماورای حقیقت و واقعیت جهان هستی واصالت دین را مطابق و درگیر عرف های اکثریت در زمان های مختلف و خصوصا صدر اسلام میبیند، این جمله شاخه ای از مغالطه سترگ " توسل به اکثریت" است.

5-        میگویند رؤیت باید تا قبل از ظهر!!! باشد

پاسخ: روز و شب ، موقعیت مکانی انسان ها هیچ ارتباطی با گردش ماه به دور کره زمین ندارد و لحظه انحراف ازمقارنه ماه و خورشید برای همه ساکنان کره زمین در یک اپسیلون از ثانیه است.طبق گفته سایت ناسا طول یک ماه ممکن است بین ۲۹.۲۶ تا ۲۹.۸ روز تغییر کند. دلیل چنین تغیییراتی تاثیر جاذبه خورشید بر مدار ماه و غیره است. آنچه مهم است بر خلاف روز و شب های استثنایی در کره زمین، ما بین اذان فجر تا اذان مغرب حد روزه داری است ، پس برای نمونه اگر اذان فجر در محلی استقرار من 4:2 است و لحظه مقارنه 4 بود آن روز ماه رمضان است و اگر 4:3 دقیقه بود آن روز ماه رمضان نیست زیرا در این مثال یک دقیقه اش در ماه شعبان بوده است.